Historie

Toen de Duitse troepen Nederland binnenvielen in 1940 vonden ze, dat de grote Nederlandse exporterende onderneming Philips in Eindhoven de capaciteit had om iets dat hun soldaten, matrozen en vliegeniers hard nodig hadden te vervaardigen: een zonder batterijen, in zakformaat dynamo zaklamp. Een lamp welke blijft branden, zolang je blijft knijpen met een verend hendel. In 1943 zetten de Duitsers de zaklamp in productie voor de Wehrmacht en de kleine “knijpkat” (uitgesproken Knyp-Kat, betekent “squeeze cat”) vond zijn weg in de militaire geschiedenis.
Hij werd pas in 1943 uitgevoerd met een stalen kast, geschilderd een olijfgroene Wehrmacht kleur. Voor de oorlog produceerde Philips een soortgelijke zaklamp, maar de metalen behuizing is gemaakt van aluminium, ongeverfd. Duitse militaire zaklampen of Taschenlampen kwamen voor in alle soorten en maten en zijn gemaakt door tientallen Europese fabrikanten tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Iets geavanceerder waren de “dynamo” zakformaat lampen van Philips die geen batterij nodig hadden. Integendeel, bevatte ze een klein anker en vliegwiel aangedreven door een tandwiel dat ingrijpt op tanden op een hendel. Als het anker draaide, genereerde deze genoeg elektrische stroom om een klein lampje te laten branden en het vliegwiel hield het anker draaiende door te “pompen” met de hendel. Deze werden op grote schaal gebruikt door de Wehrmacht, SS, Kriegsmarine, Fallschirmjäger en Luftwaffe in het Derde Rijk Duitsland van Adolf Hitler.
Begin 1943 gaf de Philips-directie na lange aarzeling gevolg aan het dringende verzoek uit ‘Berlijn’ om in het concentratiekamp Vught bij ’s Hertogenbosch de Speciale Werkplaats B677 te vestigen. Met de SS was vooraf een grote mate van eigen zeggenschap overeengekomen, die lange tijd in stand kon worden gehouden. Ruim 3100 gevangenen, hebben kortere of langere tijd deel uitgemaakt van het daar werkzame Philips-Kommando. Philips probeerde zoveel mogelijk gevangenen, mannen en vrouwen, Joden en niet-Joden, aan werk te helpen. In een relatief veilige omgeving maakten zij onder meer radiotoestellen, knijpkatten en scheerapparaten. Voor anderen werd werk bedacht op een Rekenkamer, Schrijfkamer of Tekenkamer. Jonge Joodse vrouwen konden worden ingezet onder  het voorwendsel dat alleen zij over het vereiste ‘Fingerspitzengefühl’ beschikten voor het maken van ‘kriegswichtige’ radiobuizen.
Werken in het Philips-Kommando heeft voor 600 Joodse gevangenen lange tijd vrijstelling betekend van transporten. Toen zij toch in juni 1944 werden gedeporteerd naar het vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau, werden zij niet voor de gaskamers geselecteerd. Na korte tijd zijn zij vanuit andere kampen als ‘Philips Facharbeiter’ tewerkgesteld bij bedrijven in Reichenbach, etc. Bijna 400 van de 500 gedeporteerde Joodse Philips-medewerkers hebben zo de oorlog overleefd.
Lees hierover mijn boeken:

“Meer dan een knijpkat”,

in het Engels:

“More than just a Cat”, of bezoek mijn website www.horsteichenwald.nl

De zaklamp is ongeveer 2,7 cm dik, 4,2 cm breed, 8,2 cm lang en weegt ongeveer 200 gram. Het knijpen met de hendel van deze dynamo zaklamp produceert een “rustige” ruis als het spinnen van een kater.

 

 

===================================================================

Klik op het tijdschrift voor een PDF

Loading

Reacties zijn gesloten.